Zorgen bij kroonprins Saudi-Arabië over terugkeer Donald Trump

De eerste keer dat Donald Trump als Amerikaanse president Saudi-Arabië bezocht, was een enorm spektakel. Het is 2017. Trumps hoofd is geprojecteerd op het Ritz Carlton in Riyadh, hij doet mee aan een traditionele zwaarddans en tekent een wapendeal ter waarde van miljarden dollars met het koninkrijk.

Leiders van de Golfstaten, onder wie de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman, spraken vol lof over Trump en verwelkomden zijn brutale stijl tegen Iran. Maar nu Trump – na een vierjarige onderbreking – terugkeert in het Witte Huis, is de houding tegenover Iran veranderd en zijn de Golfstaten volgens analisten minder enthousiast over een nieuwe ‘periode Trump’.

“De Golfstaten maken zich zorgen dat Trump onvoorspelbaar is en welke risico’s er ontstaan door zijn terugkeer in het Witte Huis”, zegt CEO Giorgio Cafiero van consultancyfirma Gulf State Analytics tegen Business Insider.

Een belangrijke zorg volgens Cafiero, is dat Trump het Midden-Oosten in een grote regionale oorlog kan storten. Die zorgen zijn er al langer.

Trump en Israël: hoever strekt zijn steun?

De dreiging van een grote regionale oorlog is toegenomen sinds de grootschalige aanval van Hamas op Israël op 7 oktober 2023. De regering van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu kondigde daarna een grootschalige militaire campagne aan om Hamas en Hezbollah te vernietigen. Die (grond)oorlog heeft al aan tienduizenden burgers in Gaza het leven gekost.

De oorlog tussen Israël en Hamas en Hezbollah kan ook uitmonden in een direct conflict tussen Israël en Iran, dat Hamas en Hezbollah steunt. De twee landen vuurden dit jaar al meermaals raketten op elkaar af.

De Amerikaanse president Joe Biden levert Israël militaire steun, maar vraagt Netanyahu ook om terughoudend te reageren en burgers beter te beschermen.

Toen Trump in het Witte Huis zat, steunde hij controversiële Israëlische plannen zoals het bouwen van illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Trump en Netanyahu onderhielden een warme relatie. In delen van het Midden-Oosten bestaan daarom zorgen dat Trump Israël nog meer gaat steunen in zijn oorlogen dan Biden, zegt Cafiero.

"Zijn eerste termijn had een duidelijk pro-Israël-beleid en er zijn nu veel vragen over hoe Trump de oorlogen in Gaza en Libanon gaat aanvliegen als zijn tweede termijn in januari 2025 begint."

Ook zorgen bij Saudische kroonprins MBS

De Saudische kroonprins Mohammed bin Salman (vaak afgekort tot MBS) is zich er zeer van bewust dat de oorlog tussen Israël en het netwerk van regionale milities van Iran verder kan escaleren en Saudi-Arabië en andere Golfstaten er dan betrokken bij kunnen raken.

Het Midden-Oosten is een lappendeken van allianties en loyaliteiten, waarbij de Golfstaten en Israël gesteund worden door de VS en Iran door het Rusland van president Vladimir Poetin.

In september waarschuwde Iran achter de schermen Saudische leiders dat de oliesector van het koninkrijk doelwit van aanvallen zal worden als Israël toestemming zou krijgen om het Saudische luchtruim te gebruiken voor aanvallen op Iraanse olie- of nucleaire installaties.

"Het is onduidelijk hoe Trump met dat soort conflicten om zal gaan, maar zijn onvoorspelbare karakter leidt ongetwijfeld tot zorgen bij beleidsmakers van de GCC - The Gulf Cooperation Council - over hoe het is om samen te werken tijdens zijn tweede termijn", zegt Cafiero.

Onderzoeker Mahjoob Zweiri van de Middle East Council on Global Affairs zegt dat wereldleiders zich moeten realiseren dat Trump niet meer dezelfde man is als tijdens zijn eerste periode in het Witte Huis.

"De tijd dat hij aan de macht was heeft hem veranderd en zijn aanpak is geëvolueerd", schrijft Zweiri in een blog. "Een ander belangrijk punt is de rebelse politieke houding die hij van nature heeft en waardoor de traditionele normen van het binnenlandse en buitenlandse beleid op de proef worden gesteld."

'Dwing Trump niet om partij te kiezen in Midden-Oosten'

Terwijl de spanningen oplopen, probeert kroonprins MBS de kwetsbare vrede tussen Saudi-Arabië en Iran te behouden.

In 2023 zorgde China ervoor dat de diplomatieke betrekkingen tussen de regionale rivalen weer hersteld werden. Dat heeft ondanks de nieuwe geweldsgolf in de regio tot dusver standgehouden.

De Saudische leider ontving maandag moslimleiders in Riyad en daar noemde hij de aanvallen van Israël op Palestijnse burgers "genocide" en veroordeelde hij de Israëlische aanvallen op Iran.

Zowel Trump als Biden hebben zich ingezet voor een deal om de banden tussen Saudi-Arabië en Israël te normaliseren, maar de toekomst van de deal is onzeker met alle vijandelijkheid in de regio tegen de oorlog die Israël voert.

Volgens analisten denkt kroonprins MBS dat het sussen van het regionale conflict van doorslaggevend belang is voor het welslagen van zijn ambities om de economie van Saudi-Arabië om te vormen als onderdeel van zijn Vision 2030 Project.

Hij maakt zich ook zorgen over mogelijke Iraanse raketaanvallen en over de woede op Israël in Saudi-Arabië, zegt onderdirecteur Trita Parsi van de denktank Quincy Institute tegen CNN.

"Nu er veel onzekerheid is in de regio over de steeds directere confrontaties tussen Israël en Iran en de factor Trump 2.0 een rol gaat spelen, hebben Riyad en Teheran elkaar laten weten zich aan hun door China bewerkstelligde diplomatieke deal te houden", zegt Cafiero.

Als het conflict tussen Iran en Israël verder oplaait en de VS daar betrokken bij raakt, dan is het maar de vraag of Trump de wens van Saudi-Arabië om langs de zijlijn te blijven zal respecteren.

"Als Trump je in een situatie dwingt waarin je partij moet kiezen, dan is dat een groot probleem, want hij zal zich tegen Iran keren", zei een ervaren Arabische diplomaat deze week tegen de Britse zakenkrant The Financial Times. "Trump is niet het type dat een 'nee' accepteert."

LEES OOK: Zo kan Saudi-Arabië de economie van Rusland in een crisis storten